Lắp ráp sản phẩm ô-tô điện tại một nhà máy sản xuất ô-tô.
Dự kiến, đến năm 2030, nước ta cần khoảng 1 triệu xe/năm để phục vụ nhu cầu trong nước. Nếu không đầu tư phát triển ngành xe điện, khi đó Việt Nam sẽ tiêu tốn mỗi năm khoảng 9-10 tỷ USD để nhập khẩu xe nguyên chiếc phục vụ người tiêu dùng.
Xe điện - xu hướng tất yếu
Theo thống kê của Hiệp hội các nhà sản xuất ô-tô châu Âu (ACEA), cứ 5 ô-tô bán ra tại châu Âu hiện nay thì có 1 chiếc là xe thuần điện. Số lượng xe điện đến tay khách hàng trong những tháng gần đây đã tăng gấp hai lần so với cùng kỳ năm 2022, chiếm khoảng 21% tổng doanh số ô-tô bán ra. Xét ở bình diện châu lục, châu Âu đang là khu vực có tốc độ điện hóa các phương tiện giao thông nhanh nhất trên thế giới, do các quốc gia có chính sách đẩy nhanh phát triển xe sử dụng năng lượng sạch, tác động đến các hãng sản xuất xe trong khu vực.
Hãng xe Jaguar (Vương quốc Anh) đã lên kế hoạch chỉ bán xe điện từ năm 2025, Volvo từ năm 2030 và hãng xe Lotus (Anh) đặt mục tiêu chỉ sản xuất xe điện từ năm 2028. Theo tính toán của hãng Volkswagen, 70% doanh số của hãng sẽ là xe điện kể từ năm 2030. Trong tương lai gần, nhiều Chính phủ trên thế giới cũng đặt mục tiêu cấm bán ô-tô động cơ đốt trong.
Tại khu vực Đông Nam Á, các quốc gia như Thái Lan, Indonesia, Malaysia,… đều xây dựng nhiều chính sách ưu đãi thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp ô-tô điện, dành cho các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và cả người tiêu dùng. Còn ở Việt Nam, Chính phủ cũng có những chính sách ưu tiên dành riêng cho xe điện như miễn lệ phí trước bạ trong 3 năm (từ tháng 3/2022 đến tháng 3/2025), giảm thuế tiêu thụ đặc biệt,... Ngoài ra, Chính phủ đã có chủ trương, giao các bộ, ngành tiếp tục đề xuất cơ chế, giải pháp hỗ trợ phát triển xe điện.
Ngày 31/5 vừa qua, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 199/CV-TB do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký gửi các bộ, ngành liên quan. Theo đó, Chính phủ nhận định, việc chuyển đổi sang phát triển kinh tế xanh là xu thế tất yếu và là mục tiêu Việt Nam đang hướng tới, nhằm thực hiện định hướng phát triển theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025 và Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030; đồng thời tạo cơ hội để Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về tăng trưởng xanh, phục hồi xanh, bắt kịp xu thế phát triển mới của thế giới.
Tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, nhiều đại biểu đề nghị Chính phủ, Quốc hội nghiên cứu, có cơ chế đột phá, tương ứng với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, xây dựng chính sách riêng, ưu đãi về thuế đất đai, tín dụng, thủ tục hành chính, nhằm đẩy mạnh đầu tư sản xuất, lắp ráp xe điện... đưa Việt Nam trở thành một trong những trung tâm sản xuất xe điện và phụ tùng xe điện của khu vực và thế giới; đồng thời, sớm có lộ trình chuyển đổi các loại phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang xe điện,...
Hiện thực hóa các cam kết
Để hiện thực hóa các cam kết quốc tế về chuyển đổi năng lượng xanh và các quy định của pháp luật về thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh (Luật Bảo vệ môi trường năm 2020), cần thiết phải có đánh giá tổng thể về các chính sách ưu đãi, hỗ trợ hiện hành liên quan đến khuyến khích chuyển đổi xanh trong giao thông (chính sách về thuế, phí, chính sách ưu đãi, hỗ trợ về đất đai, sử dụng các khu vực công cộng…). Trong đó, đặc biệt lưu ý đối với việc khuyến khích chuyển đổi phương tiện giao thông chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện giao thông chạy bằng điện và các loại năng lượng sạch khác.
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải đã có báo cáo, đề xuất chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe ô-tô điện trình Chính phủ, với nhiều đề xuất, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu dùng, đẩy nhanh xã hội hóa xây dựng trạm sạc. Tuy nhiên đến nay, việc triển khai của các bộ, ngành liên quan để ban hành chính sách thống nhất, đồng bộ còn khá chậm, chưa tạo được sức hút cho các nhà đầu tư lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin xe điện tại Việt Nam, tiến tới xuất khẩu trong 5 năm tới như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Các chuyên gia về ô-tô đánh giá, nếu Việt Nam có chính sách ưu đãi kịp thời và đồng bộ, thu hút nhà đầu tư lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin xe điện tại Việt Nam, việc xuất khẩu xe ô-tô điện sang các nước trong khu vực và trên thế giới là rất khả thi vì pin xe điện chiếm khoảng 33%-35% giá trị của xe. Ngoài ra, còn có thêm các giá trị về sản xuất (hàn, sơn, lắp ráp, kiểm tra xuất xưởng...) chiếm gần 8% trong tỷ trọng khối sản xuất, lắp ráp xe. Tổng cộng hai tiêu chí này, cùng những chính sách đủ mạnh để thu hút nhà sản xuất xe điện và pin xe điện của các tập đoàn sản xuất xe điện lớn trên thế giới đã đầu tư tại Việt Nam thì việc xuất khẩu xe điện trong 3-5 năm tới rất khả thi.
Nhận định như vậy bởi khi đó pin xe điện, xe điện đã được sản xuất ở trong nước, tỷ lệ nội địa hóa tại Việt Nam sẽ đạt hơn 40% giá trị của xe, thỏa mãn tiêu chuẩn xuất khẩu xe điện được hưởng thuế suất 0% vào các nước ASEAN - khu vực có khoảng 600 triệu dân. Nếu các bộ, ngành chậm trễ trong việc ban hành chính sách để hỗ trợ, phát triển ngành xe điện, pin xe điện sẽ có ảnh hưởng đến thu hút đầu tư nước ngoài từ các tập đoàn ô-tô điện lớn như Tesla, BYD, SGMW,…và các tập đoàn của châu Âu muốn đầu tư vào Việt Nam, ảnh hưởng đến phát triển ngành xe điện trong nước trong tương lai.
Ngoài ra, chậm phát triển xe điện có thể gây thất thu ngân sách lớn trong thời gian tới, ngược lại nếu ban hành sớm chính sách đủ mạnh và đồng bộ để thu hút đầu tư cho xe điện và pin xe điện, sẽ kéo theo nhiều ngành công nghiệp khác cũng phát triển như: công nghiệp hóa chất, công nghiệp điện-điện tử, công nghiệp chế biến chế tạo, công nghiệp nhựa, công nghiệp khai khoáng,… Đối với lĩnh vực xe điện trên thế giới, hiện nay, tất cả các quốc gia đều chung một điểm xuất phát. Nếu chính sách ưu đãi để thu hút đầu tư của Việt Nam ban hành chậm, không đủ mạnh, tỷ lệ nhập siêu trong ngành ô-tô sẽ tăng cao.
Để không bị lỡ thời cơ, bị “bỏ lại phía sau” trong ngành công nghiệp ô-tô điện với nhiều “cơ hội vàng”, các bộ, ngành chức năng, cơ quan quản lý tại Việt Nam cần sớm ban hành các chính sách ưu đãi như bổ sung ngành nghề sản xuất lắp ráp xe ô-tô điện chạy pin, sản xuất lắp ráp pin vào ngành nghề thuộc lĩnh vực đặc biệt ưu đãi đầu tư, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài cũng như các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô-tô trong nước. Bên cạnh đó, sớm đánh giá lại việc thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, từ đó ban hành nghị quyết, chính sách cụ thể rõ ràng để các bộ, ngành, đơn vị có cơ sở thực hiện.
(Theo nhandan.vn)
